Onvolwassen communicatie binnen organisaties werkt aanstekelijk!
Een tijdje geleden hadden we een mooi programma met een sales team. Het verantwoordelijke MT lid wilde met dit team de stap maken naar high performance. Een dergelijke stap vraagt onder meer dat teamleden minder letten en reageren op andermans gedrag maar vooral dat ze verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen gedrag
Een prachtige en vooral praktische manier om dit te doen is door gebruik te maken van een model van Stephen Karpman; de z.g.n. Drama driehoek
Met dit herkenbare model over menselijke communicatie en interactie is het mogelijk om met weinig moeite, belangrijke positieve gedragsveranderingen bij je teamleden te realiseren. We willen je er daarom met dit artikel kennis mee laten maken.
De Drama driehoek laat de kracht van eigen verantwoordelijkheid zien en maakt de interacties duidelijk tussen mensen wanneer deze reageren óp elkaar in plaats van te communiceren mét elkaar.
We zijn allemaal mensen
Kijk eens even terug op een recente persoonlijke gebeurtenis waarbij het niet lekker liep tussen jou en een collega of tussen jou en je partner. Herinner je hoe jullie met elkaar praatten en op elkaar reageerden. Wat deed en zei jij en hoe reageerde de ander erop? En vice versa natuurlijk. We durven bijna zeker te stellen dat je op dat moment in één van de drie zgn. ‘dramaposities’ zat.
Dramapositie
In elke situatie waarin we niet effectief met elkaar omgaan of communiceren, nemen we een dramapositie in. Er zijn er drie: de Redder, het Slachtoffer of de Aanklager. (In de rest van de tekst verwijzen deze termen naar de betreffende positie die wordt ingenomen, dus niet letterlijk naar mensen.)
Redder
De Redder helpt, gevraagd of ongevraagd. De Redder denkt te weten wat goed is voor de ander en plaatst deze met de hulp die hij biedt daardoor snel in een afhankelijkheidspositie. Je kunt deze hulp vaak omschrijven al ‘hulpeloos houdende hulp’.
De redder ziet zichzelf als onmisbaar en maakt zich stiekem ook onmisbaar. “Als ik er niet zou zijn dan….”
Het verschil tussen een Redder en een helper? Heel kort door de bocht; de Redder helpt anderen op een zodanige manier dat ze afhankelijk van hem blijven en hulp nodig blijven hebben. De helper zorgt ervoor dat mensen snel weer zelfredzaam worden.
Slachtoffer
Het Slachtoffer stelt zich machteloos en afhankelijk op. Mensen in deze positie hebben het gevoel dat ze niets kunnen veranderen aan hun situatie; het ‘overkomt’ hen gewoon en de oorzaak van alle onheil ligt buiten hen.
Mensen in de positie van Slachtoffer zoeken bijna als vanzelf een Redder, ze willen dat anderen hen helpen en diep van binnen willen ze ook dat anderen het voor hen oplossen. Zélf hoeven ze dan weinig in beweging te komen. Wanneer anderen hen vervolgens niet helpen op de manier die ze verwachten, is dat weer een verdere reden om in de slachtofferrol te blijven; “Zie je wel, ik sta er steeds alleen voor..”. Dit filmpje zal je duidelijk maken wat we bedoelen 🙂
Aanklager
De Aanklager is vooral boos en verbitterd, legt de schuld van alles wat fout gaat neer bij anderen en wijst hen maar al te graag op hun tekortkomingen. In spreekwoordelijke zin wordt het ‘wijsvingertje’ volop gebruikt. De Aanklager wil koste wat kost zijn gelijk behalen en zich superieur voelen ten opzichte van anderen.
Het Drama
Neem je eigen voorbeeld weer eens in gedachte en kijk waar jij stond en waar de ander stond. Herken je het ‘Drama’? Herken je ook dat er op de een of andere manier vanuit miskenning werd gecommuniceerd?
Een Slachtoffer wil z’n eigen oplossingsmogelijkheden en verantwoordelijkheid niet zien en blijft ‘aan de kant staan’. De Redder maakt graag ‘de sier’ of wil laten zien wat een goed mens hij wel niet is en houdt het Slachtoffer afhankelijk. De Aanklager kiest voor het eigen gelijk en wijst anderen daardoor op allerlei manieren af.
Wanneer je er nu voor jezelf op gaat letten, ga je zien dat ook jij vaak in meer of mindere mate gevangen zit in een dramadriehoek. Niet alleen jij trouwens; wij allemaal!
No more Drama!
- Stap zelf uit de drama driehoek met de volgende vuistregels:
- Stop met het geven van ‘goede raad’ of ongevraagde hulp
- Vraag om wat je nodig hebt. (Communiceer je behoeften i.p.v. je verwijten)
- Geef duidelijk je eigen grenzen aan
- Manipuleer niet en laat je niet manipuleren
- Vraag door en geef duidelijke feedback
- Focus je allen nog maar op wat JIJ kunt veranderen
Werkvloer
De Drama driehoek is van waardevol in elke situatie waar mensen een relatie met elkaar hebben. Elke soort van relatie, dus ook een werkrelatie. Daarom nog snel een uitstapje naar de werkvloer:
Slachtoffergedrag
Mensen in de positie van Slachtoffer hebben altijd wel een excuus of reden waarom iets niet lukt of gelukt is. ‘Ja-maren’, excuses, uitvluchten of smoesjes zijn belangrijke componenten in hun communicatie. Ook non-verbaal is het Slachtoffer goed te herkennen; denk bijvoorbeeld aan huilbuien, stilzwijgend protest, een verongelijkte houding of weglopen uit confronterende situaties. Eigenlijk emotionele chantage dus.
Aanklagergedrag
Als Aanklager wijzen mensen steeds naar anderen; “die manager…”, “de collega’s….”, etc. De ander is schuld en henzelf valt niets te verwijten.
Ook dit is een vorm van het ontlopen van verantwoordelijkheid want door naar anderen te wijzen hoef je als Aanklager zelf niets te doen.
Reddergedrag
De Reddersrol komt bijvoorbeeld naar voren bij medewerkers die vaak (onnodig) tot laat op kantoor zitten, geen gelegenheid voorbij laten gaan om te zeggen hoe druk ze het hebben en het beeld creëren een goede collega te zijn die telkens en overal klaar staat voor anderen.
De leidinggevende
Als leidinggevende hoef je alleen maar het gedrag van de drie rollen te herkennen om te zien wat er echt speelt. Het zal je uit dit artikel duidelijk zijn dat dit vaak het ontlopen aan (eigen) verantwoordelijkheid is.
Blijf zélf uit de Drama driehoek, geef feedback, communiceer duidelijk wat je verwachtingen zijn, stel de ander in staat om die verwachtingen ook waar te maken.
De Drama driehoek heeft natuurlijk veel meer ins en outs dan we in één artikel kunnen benoemen. Heb je meer Inspiratie nodig of wil je eens sparren omdat je ziet dat je mensen te vaak in de Drama driehoek zitten? Klik op de button rechts boven en maak een vrijblijvende afspraak.
Literatuur
– “Fairy Tales and script drama analysis” Stephen Karpman, MD (1968)
– “Hoe manage jij je drama driehoek?” Eelco Smit (2014)
